چک را می‌توان پرکاربردترین سند تجاری دانست که سابقه طولانی در معاملات تجاری دارد. طبق ماده ۳۱۰ قانون تجارت: چک نوشته‌ای است که به موجب آن صادرکننده، وجوهی را که در نزد محال‌علیه دارد کلا یا بعضا مسترد یا به دیگری واگذار می‌نماید. برای توضیح این مفهوم و آشنایی با انواع چک عادی، موردی، تضمینی، رمزدار و… این مقاله را مطالعه کنید.
چک نوشته‌ای است که به موجب آن صادرکننده، وجوهی را که در نزد محال‌علیه دارد کلا یا بعضا مسترد یا به دیگری واگذار می‌نماید.
در واقع در این تعریف، چک جایگزینی برای پول نقد محسوب می‌شد و افراد به جای آنکه در معاملات خود مقدار زیادی پول را رد و بدل کنند، از برگه چک استفاده می‌کردند. اما در حال حاضر این مفهوم تغییر نموده و کاربردهای چک گسترش یافته است. طبق آخرین قوانین مربوطه، انواع چک در قانون جدید را می‌توان اینگونه بر شمرد:
انواع چک حقوقی
به طور کلی چک ها در دو دسته چک عادی و چک تضمین شده بانکی دسته بندی می‌شوند که هر یک از آن‌ها انواع مختلفی دارند.
۱) چک عادی
چک های عادی به آن دسته از چک ها گفته می‌شود که توسط اشخاص دارای حساب جاری در بانک‌ها صادر می‌شود. وکیل دعاوی تجاری معتقد است در این موارد تنها تضمین دریافت کننده چک، اعتبار صادر کننده آن می‌باشد. نکته قابل توجه این است که حواله‌هایی که توسط موسسه‌های مالی و اعتباری غیر بانکی صادر شده و ظاهری شبیه چک دارد، مشمول احکام قانون صدور چک نبوده و دارنده آن از امتیازهای قانون صدور چک برخوردار نیست.
چک صیادی
چک صیادی از انواع چک محسوب نمی‌شود؛ بلکه قالب یکپارچه‌ای است که طبق قانون جدید برای چک‌های عادی تمامی بانک‌ها تعیین شده است. طبق این قانون، چک‌های صیادی تنها در صورتی از مزایای اسناد تجاری برخوردارند که مشخصات صادر کننده و دریافت کننده به همراه مبلغ چک و تاریخ صدور در سامانه صیاد ثبت شود. تنها راه اطمینان از ثبت موارد مذکور نیز استعلام چک صیادی است.
چک موردی
طبق تبصره ۲ ماده ۶ آخرین قانون صدور چک (مصوب سال ۱۳۹۷)، بانک مرکزی موظف است با هدف کاهش درخواست دسته چک، خدمات استفاده از چک موردی را ارائه نماید. این نوع چک برای افرادی قابل استفاده است که دسته چک نداشته و برای نیازهای موردی خود از آن استفاده می‌کنند. بنابراین افرادی که دارای حساب جاری می‌باشند، می‌توانند در هر سال ۵ نوبت و در هر نوبت، دو چک موردی دریافت کنند. ضمنا نحوه صدور و وصول این نوع چک نیز مانند چک صیادی می‌باشد. البته چک موردی در حال حاضر و با توجه به فراهم نشدن زیرساخت‌های لازم، در بسیاری از بانک‌های کشور ارائه نمی‌شود.
۲) چک تضمین شده بانکی
چک تضمین شده چکی است که با درخواست مشتری بانک و توسط خود بانک صادر می‌شود. تفاوت این چک با چک عادی در پرداخت آن است؛ چراکه پرداخت مبلغ این چک توسط بانک تضمین شده است. انواع چک تضمین شده بانکی در دو دسته ذیل صادر می‌شود:
چک های تضمینی
چک رمزدار
در چک تضمینی و چک رمزدار تفاوت خاصی وجود ندارد؛ البته چک تضمینی در وجه اشخاص معین صادر می‌شود و دارنده آن می‌تواند در هر یک از حساب‌های بانکی خود آن را وصول کند. در حالی که چک رمزدار در وجه اشخاص معین با شماره حساب (شبا) معین صادر شده و فرد صاحب چک تنها در حساب مشخص می‌تواند مبلغ چک را وصول کند.
چک مسافرتی
پیش از رواج کارت‌های اعتباری، بسیاری از مردم ترجیح می‌دادند در هنگام سفر به جای مقدار زیادی پول نقد، از انواع چک مسافرتی استفاده کنند. این نوع چک نیز توسط بانک و با تقاضای مشتری بانک صادر می‌شد. البته در حال حاضر و با وجود کارت‌های اعتباری، چک‌های مسافرتی کاربردی ندارند.
بیشتر بخوانید: بهترین راه استعلام چک صیادی
چک الکترونیکی
طبق تبصره ماده ۱ قانون صدور چک (الحاقی ۱۳۹۷) بانک مرکزی موظف شد اقدامات لازم در خصوص چک‌های الکترونیکی را انجام داده تا خدمات مربوطه توسط بانک‌ها به مشتریان عرضه شود. چک‌های الکترونیکی فرایندی مشابه انواع چک های کاغذی داشته و به صورت چک عادی و تضمین شده بانکی عرضه می‌شوند. در این نوع چک، هیچ برگه کاغذی وجود نداشته و تمامی مراحل صدور، انتقال و وصول به صورت اینترنتی در سامانه چکاد (چک امن دیجیتال) انجام خواهد شد.
بیشتر بدانیر :
چک سفیدامضا چیست؟
چکی است که صادرکننده، آن را امضا نموده ولی مبلغ چک را مشخص نکرده است. این چک از ریسک بسیار بالایی برخوردار می‌باشد؛ البته طبق قانون جدید چک صیادی و با توجه به لزوم ثبت تمامی اطلاعات در سامانه صیاد، چک سفیدامضا دیگر از اعتبار قانونی برخوردار نمی‌باشد.
چک در وجه حامل چه معنایی دارد؟
به این معناست که دریافت کننده چک، شخص معینی نیست و هرکس که چک را در اختیار داشته باشد، می‌تواند آن را وصول کند. در این مورد نیز با توجه به قانون جدید چک صیادی و با توجه به لزوم ثبت تمامی اطلاعات در سامانه صیاد، چک در وجه حامل دیگر از اعتبار قانونی برخوردار نمی‌باشد.
منبع مطلب : گروه حقوقی قرار : gharar.org
